Ibrat

Tobeʼinlarning ulug‘laridan Hasan Basriyning shunday so‘zlari bor: «Husni xulq – ochiq yuzli, xayru saxovatli bo‘lish, ozor berishdan tiyilishdir». Shoh Kirmoniy aytadi: «Go‘zal xulq – ozorlardan tiyilish va mashaqqatga sabr-toqatdir». Hazrati Aliy shunday degan: «Go‘zal xulq uchta xislat bilan hosil bo‘ladi: haromdan tiyilish, halolni izlash, ahliga bag‘rini keng qilish». Sahl ibn Abdulloh Tustariydan go‘zal xulq haqida so‘rashdi: «Go‘zal xulning eng quyi ... batafsil »

Kimning gunohi shahvatdan bo‘lsa, uning tavbasidan umid bor. Kimning gunohi kibrdan bo‘lsa, bundan qo‘rqgulik. Chunki Odam shahvat ortidan gunoh qildilar, shu sabab kechirildi. Shayton esa kibrlangan holda osiy bo‘ldi, shu sabab laʼnatlandi. Sufyon ibn Uyayna rahimahulloh Izoh: Shahvatdan bo‘lgan gunoh – bir narsaga qiziqish ortidan bo‘ladigan gunoh. Ayollarga, mol-dunyo yig‘ishga, farovon yashashga qiziqish va bola-chaqaga muhabbat qo‘yishlar sababli qilingan gunohlar ... batafsil »

Umar ibn Xattob roziyallohu anhudan: «Nima bo‘ldi sizga, nega kechasi uxlamaysiz?» deb so‘rashdi. Hazrati Umar roziyallohu anhu shunday javob berdilar: «Kechasi uxlasam, nafsim qarovsiz qolib ketadi. Kunduzi uxlasam, xalq qarovsiz qolib ketadi». “Solihlar gulshani”dan batafsil »

Rivoyat qilishlaricha, bir kuni Umar roziyallohu anhu yelkalarida mesh ko‘tarib chiqibdilar. Xalifa bo‘lishlariga qaramay, mesh ko‘tarib olgan hazrati Umarni ko‘rgan kishilar hayron bo‘lib, «Ey mo‘minlar amiri, bu nima holat?» deb so‘rashdi. Shunda hazrati Umar roziyalohu anhu: «O‘zimdan ujblanib* ketdim, shuning uchun nafsimni qiynamoqchiman», deb javob berdilar. * Manmansirash, o‘zida biror fazilatni ko‘rib, g‘ururlanish hamda o‘sha fazilatni ato etgan Zotni unutib ... batafsil »

Fuzayl ibn Iyoz: «Chiroyli xulqli fojir (yaramas) kimsaning menga hamsuhbat bo‘lishi yomon xulqli obid kishi suhbatidan yaxshiroqdir», degan. Husayn Voiz Koshifiy bunday yozadi: «Go‘zal feʼl-atvor, yaxshi xulq nishonasi o‘ntadir: yaxshilik qilish, insofli bo‘lish, boshqa odamdan ayb qidirmaslik, nojo‘ya harakat qilayotganni to‘g‘ri yo‘lga boshlash, aybiga iqror bo‘lganning uzrini qabul qilish, boshqalar mashaqqatini zimmaga olish, faqat o‘z manfaatini ko‘zlamaslik, ochiq yuzli va ... batafsil »

Kimni g‘aflat o‘ldirgan bo‘lsa, u baxtsizligu balolardan uzoqlashishi kerak. Yo‘qsa, bu balolar unga ko‘z ochirmaydi. Chunki aqli noqis ayolgina, bolasi o‘lganda ham tirjayib turadi. Shunga o‘xshab sen ham tun namozidan va kunduz ro‘zasidan chetda qolar ekansan, bu qalbing o‘lar holga kelib qolganidan darak. Tirik jonga tikon kirsa ozorlanadi, og‘riq sezadi. O‘likni tig‘ bilan qancha qiymalama, baribir sezmaydi. Shunday bo‘lsa, hikmat ... batafsil »

Asmoʼiy shunday hikoya qiladi: «Buyuk sahobiy Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu o‘zlari haqida maqtov eshitsalar, shunday der edilar: «Allohim! Sen meni o‘zimdan ham yaxshiroq bilasan. Men esa o‘zimni ulardan ko‘ra yaxshiroq bilaman. Allohim, meni ular o‘ylagandan ham yaxshiroq qilgin. Ular bilmaydigan gunohlarimni kechirgin. Ular aytgan narsalar bilan meni jazolamagin!» Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu yana «Qaniydi mo‘min bandaning bir tola ... batafsil »

Imom Buxoriy o‘zining “Sahih” kitobi ilm bo‘limida “Ilm uchun navbatlashish haqida”gi bobda va nikoh bo‘limidagi “Otaning qiziga qilgan nasihati” bobida Umar roziyallohu anhudan rivoyat qiladi: “Umar ibn Xattob roziyallohu anhu aytadi: “Men bir ansoriy qo‘shnim bilan birga Banu Umayya ibn Zayd yerlarida ishlar edik (bu yerlar Madinaning sharq tomonida joylashgan kichik qishloqlarning nomi). Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga borishda ... batafsil »

Abu Dasama Vahshiy ibn Harb al-Habashiy roziyallohu anhu ziddiyatli hayot yo‘li bilan Islom tarixida alohida iz qoldirgan sahobiylardan. Vahshiy Quraysh zodagonlaridan Jubayr ibn Mut’imning qora tanli quli edi. Uhud jangi boshlanishidan oldin Jubayr Vahshiyga: “Hamzani o‘ldirsang, seni ozod qilaman”, deydi. O‘sha paytlar musulmon bo‘lmagan Abu Sufyonning xotini Hind ham Badrda o‘ldirilgan otasi va amakisining intiqomi uchun Vahshiyga mukofot va’da qiladi. ... batafsil »

Tarixi Tabariy va Ibn Asir rahimahullohning “Tarix”ida keladi: “Yarmuk g‘azoti asnosida Umar roziyallohu anhu Abu Ubayda roziyallohu anhuga Xolid ibn Valid roziyallohu anhuni (ma’lum sabablarga ko‘ra) qo‘mondonlikdan bo‘shatish haqida maktub yubordilar. Abu Ubayda kishilarni jamlab minbarga chiqdi. Maktub keltirgan elchi o‘rnidan turib Xolid ibn Valid roziyallohu anhuni so‘roqqa tutdi: – Ash’as ibn Qaysga o‘n mingni qaerdan berding? O‘z pulingdanmi yoki ... batafsil »